Nobel Edebiyat Ödülü

Nobel Edebiyat Ödülü (İsveççe: Nobelpriset i litteratur), Alfred Nobel‘in 1895 tarihli vasiyeti üzerine, 1901’den bu yana her yıl ölüm yıldönümü olan 10 Aralık tarihinde Stockholm’de düzenlenen bir törenle İsveç Akademisi’nin seçtiği beş kişilik komite tarafından belirlenen “bir idealist eğilimi en farklı şekilde ifade eden yazara”(2) verilmektedir.

Ödül, bugüne kadar dört kez iki kişiye verilmiş (1904, 1917, 1966, 1974), yedi kez de verilmemiştir (1914, 1918, 1935, 1940–1943). 1958’de ödüle layık görülen Rus yazar Boris Pasternak Sovyetler Birliği hükümetinin baskısından dolayı bu ödülü reddetmek zorunda kalmış, hiçbir resmi ödülü kabul etmeyen Jean-Paul Sartre 1964’te kendisine verilen bu ödülü reddetmiş, 1918’de ödüle layık görülmüş olmasına rağmen bunu reddeden Erik Axel Karlfeldt‘in ödülü ise ancak 1931’de ölümünden sonra gıyabında verilmiştir.

  • Nobeller, Nobel Ödülü ve Bakü Petrolleri (Vefa Kurban, Yeditepe Yayınları, 2013)
  • Nobel Ödüllü Edebiyatçılar (Lütfi Özkök, Dünya Aktüel, 2007)
  • Nobel Ödüllü Edebiyatçılar (A. Erol Göksu, Akış Yayınları, 2007)
  • Nobel’den de Öte, Nobel Edebiyat Ödüllü 16 Yazarla Söyleşiler (Xavi Ayen, Doğan Kitap, 2011)
  • Dünyayı Değiştiren Elli Altı Kadın, Nobel Ödüllü Kadınların Hikayesi (Kolektif, Nobel Tıp Kitabevleri, 2021)
  • Aziz Sancar ve Nobel’in Öyküsü (Orhan Bursalı, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2017)
  • Nobel Ödüllü Yazarlardan Öyküler (İshak Reyna, Alfa Yayınları, 2003)
  • Yirminci Yüzyıl Filmini İzlediğim Akşam ve Başka Küçük Keşifler Nobel Konuşması (Kazuo Ishiguro, Yapı Kredi Yayınları, 2018)
  • Nobel Konuşması Bob Dylan 2016 (Kolektif, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2018)
  • Heykelden Taşa ve Nobel Konuşması (Jose Saramago, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2018)
  • Nobel Konuşması Claude Simon 1985 (Kolektif, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2018)
  • Nobel Konuşması Günter Grass 1999 (Kolektif, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2018)
  • Nobel, Orhan Pamuk ve Yazarlığı (Adnan Acar, Doruk yayınları, 2013)
  • 100 Nobel Ödülü (Çocuk, Cengiz Yıldız, Çocuk Gezegeni, 2015)
  • İlk Kütüphanem, Nobel Ödülü – Barış ve Ekonomi (Çocuk, Kolektif, Halk Kitabevi, 2021)
  • İlk Kütüphanem, Nobel Ödülü Edebiyat-Tip-Fizik-Kimya (Çocuk, Kolektif, Halk Kitabevi, 2021)
  • Güldür Güldür Bilim, Matrak Nobel Ödülleri (Çocuk, Kadir Demircan, Eğlenceli Bilgi, 2020)
  • Orhan Pamuk Anılar ve Nobel (DVD) (Seslendirenler: Çetin Tekindor-Nebil Özgentürk, Alfa Yayınları, 2007)

  1. “All Nobel Prizes in Literature” The Nobel Prize
  2. “Nobel Edebiyat Ödülü” Vikipedi 
  3. “Nobel Ödülü” Vikipedi
  4. “Nobel Edebiyat Ödülü sahipleri listesi” Vikipedi
  5. “Nobel Ödülü sahipleri listesi” Vikipedi

1901

Sully Prudhomme

Çok nadir bulunan zeka ve duygusallığın kaliteli kombinasyonu, artistik mükemmelliği ve yüksek idealizmin kanıtları bulunan kendine has şiirsel kompozisyonu nedeniyle.

1902

Theodor Mommsen

Sanatsal tarih yazarlığında yaşayan en büyük usta, özellikle A history of Rome adındaki muazzam çalışması özel olarak referans gösterilmiştir.

1903

Bjørnstjerne Bjørnson

Fikirlerinin tazeliği ve ruhunun nadir bulunan saflığı nedeniyle her daim seçkin olan şiir yazma sanatındaki asil, ihtişamlı ve esnek yazım nedeniyle.

1904

Frédéric Mistral

Halkının öz tabiatını ve doğal manzarasını içtenlikle yansıttığı şiirlerindeki içten fikirleri ve taze orijinalliği ve ek olarak, Pronvençal filologu olarak önemli çalışmaları nedeniyle.

José Echegaray

İspanyol dramasının harika geleneklerini tekrar dirilten, kişisel ve orijinal konularda, çeşitli göz alıcı kompozisyonları nedeniyle.

1905

Henryk Sienkiewicz

Epik bir yazar olarak seçkin meziyetleri nedeniyle.

1906

Giosuè Carducci

Sadece derin bilgisi ve eleştirel araştırmaları nedeniyle değil; yaratıcı enerjisi, taze stili ve lirik gücü ile karakterize şiirsel başyapıtları nedeniyle.

1907

Rudyard Kipling

Bu dünyaca ünlü yazarın eserlerine karakterize; güçlü gözlem, orijinal betimleme yeteneği, taze fikirleri ve olağanüstü anlatı yeteneği nedeniyle.

1908

Rudolf Christoph Eucken

İdealist hayat felsefesini yansıtan çalışmalarındaki; gerçeği içtenlikle arayışı, düşüncelerinin içe işleyen gücü, geniş vizyonu, sıcak ve güçlü sunumu için.

1909

Selma Lagerlöf

Yüksek idealizm, canlı hayal gücü ve manevi algılama yeteneği ile karakterize yazıları için.

1910

Paul Heyse

Lirik şiir, tiyatro, roman ve dünyaca ünlü kısa öykü yazarı olarak uzun üretken kariyeri boyunca, yazılarındaki mükemmel sanatkârlık ve okuyucuya nüfuz eden idealizmi için.

1911

Maurice Maeterlinck

Bazen bir peri hikâyesi görünüşü altında okuyuculara gizemli bir yolda olduklarını hissettiren; geniş hayal gücü ve şiirsel düşleri ile seçkinleşen çok yönlü edebi katkıları ve özellikle tiyatro alanındaki çalışmaları için.

1912

Gerhart Hauptmann

Tiyatro dünyasındaki üretken, çeşitli ve sıra dışı üretimleri için.

1913

Rabindranath Tagore

Mükemmel yeteneği ile, batı edebiyatının bir parçası olan kendi İngilizce kelimeleriyle ifade ettiği şiirsel görüşü yoluyla son derece hisli, taze ve güzel dizeleri için.

Ödül verilmemiştir.

1915

Romain Rolland

Edebi eserlerindeki yüksek idealizm ve insanoğlunun değişik yüzlerini sempati ve sevgi ile gerçekçi şekilde betimlediği için.

1916

Verner von Heidenstam

Edebiyatımızda yeni bir çağ açılmasındaki öncü rolü nedeniyle.

1917

Karl Adolph Gjellerup

Yüksek idealizmi ile beslenen çeşitli ve zengin şiirleri için.

Henrik Pontoppidan

Günümüz Danimarka’sındaki yaşamı otantik betimlemelerle yansıttığı için.

Ödül verilmemiştir.

1919

Carl Spitteler

Özellikle destansı nitelik taşıyan romanı Olympian Spring nedeniyle.

1920

Knut Hamsun

Markens Grøde (Dünya Nimeti, Toprağın Bereketi veya Toprak Yeşerince) adlı muazzam çalışması nedeniyle.

1921

Anatole France

Engin insan sempatisi, zarafeti ve tipik fransız mizacı, soylu stili ile karekterize, zengin edebi başarısı tanınmakta.

1922

Jacinto Benavente

İspanyol dramasının ünlü geleneğini devam ettiren tarzı nedeniyle.

1923

William Butler Yeats

Tüm bir ulusun ruhunu yüksek artistik yazım tarzı ile ifade ettiği, daimi ilham dolu şiir yazma sanatı için.

1924

Władysław Reymont

Büyük milli destanı, Chłopi (Köylüler) nedeniyle.

1925

George Bernard Shaw

Sıklıkla şiirsel bir güzellikle sunduğu hiciv içiren; idealizm ve insaniyet ile karakterize çalışmaları için.

1926

Grazia Deledda

Derinlikle ve sempatiyle değindiği genel insani sorunları ve memleketindeki yaşamı tüm netliğiyle ele alan idealist yazıları için.

1927

Henri Bergson

Başarılı yeteneği ile sunduğu, zengin ve zinde fikirleri nedeniyle.

1928

Sigrid Undset

Esasen, Orta Çağ kuzey ülkelerindeki yaşamı güçlü şekilde tasvir ettiği için.

1929

Thomas Mann

Başlıca, çağdaş edebi çalışmaların klasiklerinden biri olarak tanınan, fevkalade romanı Buddenbrooks nedeniyle.

1930

Sinclair Lewis

Akıl ve mizah ile, yeni karakter tiplemeleri yaratmadaki kabiliyeti ve betimleme sanatının canlı ve kuvvetli olması nedeniyle.

1931

Erik Axel Karlfeldt

Erik Axel Karlfeldt’ın şiirselliği nedeniyle.

1932

John Galsworthy

En üst düzeyi The Forsyte Saga eserinde görülen, seçkin anlatı sanatı nedeniyle.

1933

Ivan Bunin

Nesir yazımında klasik Rus geleneklerini taşıyan düzgün sanat becerisi nedeniyle.

1934

Luigi Pirandello

Drama ve betimleme sanatında cesur ve hünerli yazımı için.

Ödül verilmemiştir.

1936

Eugene O’Neill

Orijinal trajedi konsepti ile şekillenen, dramatik çalışmalarındaki güç, dürüstlük ve derin duygular nedeniyle.

1937

Roger Martin du Gard

Çağdaş yaşamının bazı önemli yönlerini ve insani çelişleri gerçekçi ve aynı zamanda yüksek sanatsal gücü ile betimlediği eseri Les Thibault nedeniyle.

1938

Pearl S. Buck

Çin’deki köy yaşamını zengin ve gerçekçi anlatımı ve biyografik şaheseri nedeniyle.

1939

Frans Eemil Sillanpää

Memleketinin köylüsünü derin anlayışı ve onların doğayla ilişkileri ve hayat tarzlarını zarif bir dille tasvir ettiği için.

Ödül verilmemiştir.

Ödül verilmemiştir.

Ödül verilmemiştir.

Ödül verilmemiştir.

1944

Johannes Vilhelm Jensen

Cesur, yeni yaratıcı stil ve geniş entelektüel merak alanının bir arada olduğu; verimli ve güçlü nadir şiirsel hayal gücü nedeniyle.

1945

Gabriela Mistral

Tüm Latin Amerika dünyasının idealist amaçları için adını bir sembol haline getirdiği, güçlü duygulardan ilham alan lirik şiirleri için.

1946

Hermann Hesse

Yazılarındaki geleneksel insanlık idealleri ve stilinin yüksek kalitesi örneklerinde olduğu gibi, cesaret ve anlayış ile büyüyen ilham veren yazıları için.

1947

André Gide

Korkusuz bir hakikat sevdası ve keskin psikolojik anlayışı ile sunduğu insan sorunları ve durumları hakkındaki, kapsamlı ve sanatsal olarak kayda değer yazıları için.

1948

T. S. Eliot

Günümüz şiiri için öncü ve seçkin katkıları için.

1949

William Faulkner

Modern Amerikan romancılığı için sanatsal ve güçlü eşsiz katkıları için.

1950

Bertrand Russell

İnsanlık idealleri ve özgür düşünce konularında, çeşitli ve kayda değer yazıları için.

1951

Pär Lagerkvist

Şiirlerinde insanlığın sonsuz sorularına cevap bulmaya çalıştığı, fikirlerinin bağımsız ve artistik canlılığı için.

1952

François Mauriac

İnsan yaşamının dramını işleyen romanlarındaki, derin bir manevi anlayışı ve sanatsal yoğunluğu için.

1953

Winston Churchill

Tarihi ve biyografik açıklamalarının ustalığı kadar, yüce insani değerleri savunurkenki parlak hatipliği için.

1954

Ernest Hemingway

En son The Old Man and the Sea adlı eseri ile gösterdiği anlatı sanatındaki ustalığı; ve çağdaş stil üzerindeki etkisi için.

1955

Halldór Laxness

Günümüz şiiri için öncü ve seçkin katkıları için.

1956

Juan Ramón Jiménez

İspanyolcada artistik saflığın ve yüksek maneviyatın bir örneği meydana getirdiği, lirik şiirleri için.

1957

Albert Camus

İnsan vicdanının sorularını akıllı bir ağırbaşlılıkla aydınlattığı, önemli ebedi üretimleri için.

1958

Boris Pasternak

Hem çağdaş lirik şiir hem de büyük Rus epik geleneği alanlarındaki önemli başarıları için.

1959

Salvatore Quasimodo

Çağımızın trajik hayat hikâyelerini klasik ateşli ifadeleri ile anlattığı, lirik şiirleri için.

1960

Saint-John Perse

Çağımızın koşullarını düşsel bir üslupla yansıttığı şiirlerinin, akılda süzülen üslubu ve görüntüleri andıran betimlemeleri için.

1961

Ivo Andrić

Takip ettiği konuları ve ülkesinin tarihinden seçtiği insan yazgılarını anlattığı yazılarının, güçlü destansı dili için.

1962

Sempatik mizahı ve keskin sosyal algıyı birleştiren gerçekçi ve yaratıcı yazıları için

1963

Giorgos Seferis

Helenistik dünya kültüründen esinlendiği, seçkin lirik yazıları için.

1964

Jean-Paul Sartre

Zengin fikirlerle ve gerçeği arayış ve özgürlük ruhu ile dolu, geniş kapsamlı etki gösteren eserleri için.

1965

Mihail Şolohov

Rus halkının hayatında tarihi bir dönemi anlattığı Tales of the Don adlı eserindeki, sanatsal gücü ve bütünlüğü için.

1966

Shmuel Yosef Agnon

Yahudi halkının yaşamını tema alan, son derece karakteristik anlatı sanatı için.

Leonie Nelly Sachs

İsrail’in kaderini kuvvetli bir etki bırakarak sunan, fevkalade dramatik ve lirik yazıları için.

1967

Miguel Ángel Asturias

Latin Amerika Kızılderililerinin gelenek ve göreneklerini derinlemesine anlattığı, başarılı canlı edebi eserleri için.

1968

Yasunari Kawabata

Son derecede duyarlı bir şekilde tarif ettiği Japon aklının temelini, usta bir anlatı sanatıyla sunduğu için.

1969

Samuel Beckett

Modern insanın yokluğunda ona yükseliş kazandırdığı – roman ve tiyatro oyunlarına yeni bir şekil veren – yazıları için.

1970

Aleksandr Solzhenitsyn

Rus edebiyatının zaruri geleneklerini takip ettiği, etik gücü yüksek çalışmaları için.

1971

Pablo Neruda

Bir kıtanın kaderini ve hayallerini canlandıran şiirleri için.

1972

Heinrich Böll

Onun zamanındaki geniş bakış açısı ve hassas bir beceriyle karakterize Alman edebiyatının yenilenmesine katkıda bulunan yazıları için.

1973

Patrick White

Edebiyata yeni bir alan katan, epik ve psikolojik anlatı sanatı için.

1974

Eyvind Johnson

Çağlarca ve farklı yerler boyunca ileri görüşlü, özgürlüğün teminine katkıda bulunan anlatı sanatı için.

Harry Martinson

Evreni yansıtan ve ayrıntıyı yakalayan yazıları için.

1975

Eugenio Montale

Herhangi bir yanılsama olmaksızın hayata genel bir bakışın izini taşıyan insani değerleri büyük bir sanatsal duyarlılık ile sunduğu, kişilikli şiirleri için.

1976

Saul Bellow

İnsanlık anlayışı ve çağdaş kültürün incelikli analizinin bir arada bulunduğu çalışmaları için.

1977

Vicente Aleixandre

Evrende ve günümüz toplumunda insanların durumunu anlatan, aynı zamanda savaşlar arasında İspanyol şiirinin geleneklerini büyük yenilikler getiren yaratıcı şiirleri için.

1978

Isaac Bashevis Singer

Polonyalı-Yahudi kültürünün geleneksel kökleriyle, hayat için evrensel insani koşulları belirttiği tutkulu anlatı sanatı için.

1979

Odysseas Elytis

Yunan geleneklerinin arkaplanına karşı, entelektüel akıl ve duygusal güç ile betimlenen modern insanın özgürlük ve yaratıcılık için mücadelesini anlattığı şiirleri için.

1980

Czesław Miłosz

Ciddi ihtilafların dünyasındaki insanlığın maruz kaldığı durumu, uzlaşmaz akıl sesleriyle gösterdiği için.

1981

Elias Canetti

Sanatsal gücün ve düşüncelerin zenginliği ve geniş bakış açısıyla karakterize yazıları için.

1982

Gabriel García Márquez

Fantastik ve gerçekçi yazımın bir arada bulunduğu hayal gücünün zengin dünyasından oluşmuş, bir kıtanın hayatı ve ihtilaflarını yansıtan, romanları ve kısa öyküleri için.

1983

William Golding

Günümüz dünyası insanının durumunu aydınlatan; yazılarının çeşitliliği, gerçekçi anlatı sanatının açıklığı ve hayali yazılarının evrenselliği ile karakterize romanları için.

1984

Jaroslav Seifert

Boyun eğmez ruhunun imgesinin özgürlüğünün ve kişilerinin çok yönlü olmasını sağlayan zengin yaratıcılığı ve tazelikle donatılmış şiirleri için.

1985

Claude Simon

İnsan durumunu tarif ettiği vakit, derin bir bilinç ile bir şairin ve bir ressamın yaratıcılığının bir arada bulunduğu romanları için.

1986

Wole Soyinka

Geniş bir kültürel bakış açısı ve şairane bir sezi üslubu ile sunduğu hayatının tiyatrosu için.

1987

Joseph Brodsky

Düşüncelerinin açıklığı ve şiirsel bir yoğunluk ile doldurulmuş, kapsamlı yazarlığı için.

1988

Necib Mahfuz

Tüm insanlık için geçerli bir Arap anlatı sanatı oluşturduğu, nüanstan zengin -işte akılcı bir gerçekçilik, işte belirsizliği andıran- eserleri için.

1989

Camilo José Cela

Şefkatli bir tarzda, insanların zayıflığını zorlayıcı bir vizyon ile sunduğu, zengin ve yoğun nesirleri için.

1990

Octavio Paz

Duyusal anlayışı ve insancıl yönü ile karakterize, geniş ufuklu tutkulu yazıları için.

1991

Nadine Gordimer

Alfred Nobel’in deyişiyle insanlığa büyük yarar sağlayan; görkemli epik yazıları için.

1992

Derek Walcott

Tarihi bir vizyona sahip, çok kültürlülük vaadi içeren, fevkalade parlak şiirsel eserleri için.

1993

Toni Morrison

Amerikan gerçeğinin önemli bir yönüne hayat veren, şiirsel ifadeler ve hayal gücü ile karakterize romanları için.

1994

Kenzaburo Oe

Günümüz insanlığının kötü durumunu kaygılı resmiyle yoğunlaşan; efsane ve gerçeğin karışımından oluşan, şiirsel gücüyle yarattığı hayal dünyası için.

1995

Seamus Heaney

Her gün olan mucizeler ve yaşayan geçmişle yükselttiği, çalışmalarının lirik güzelliği ve etik derinliği için.

1996

Wisława Szymborska

Tarihi ve biyololojik bağlamda insan gerçeğinin tüm kısımlarına ışık tutan, ironik bir hassasiyete sahip şiirleri için.

1997

Dario Fo

Çiğnenen hassasiyetine tutunan ve acı veren bir itibara sahip Orta Çağın soytarılarına öykündüğü yazılarına.

1998

José Saramago

Bizim, aldatıcı gerçekliği sürekli olarak bir kez daha kavrayabilmemizi sağlayan; hayal gücü, merhamet ve ironi ile oluşturduğu kıssaları (parable) için.

1999

Günter Grass

Tarihin unutulmaz yüzlerini resmettiği, şen kara öyküleri için.

2000

Gao Xingjian

Çin roman ve tiyatrosuna yeni yollar açan, keskin bir anlayış ve dilsel yaratıcılığa sahip, evrensel geçerliliği olan eserleri için.

2001

Vidiadhar Surajprasad Naipaul

Bize bastırılmış tarihin varlığını göstermeye çalıştığı eserlerinin, dürüst araştırma ve her iki tarafa eşit mesafeli anlatıya sahip olduğu için.

2002

Imre Kertész

Tarihin barbar keyfiliğine karşı bireyin kırılgan deneyimini anlattığı için.

2003

John Maxwell Coetzee

Analitik zeka ve verimli diyaloglarla yabancılaşmayı anlattığı için.

2004

Elfriede Jelinek

Romanlarındaki seslerin müzikal ahengi ve oyunlarındaki sıra dışı dilsel coşkunlukla toplumun klişelerinin saçmalığını gözler önüne sermesindeki ustalık için.

2005

Harold Pinter

Günlük keşmekeş içindeki uçurumları gözler önüne seren ve zulmün kapalı odalarını açılmaya zorlayan bir yazar.

2006

Orhan Pamuk

Kentinin melankolik ruhunun izlerini sürerken, kültürlerin birbirleriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulduğu için.

2007

Doris Lessing

Parçalanmış bir uygarlığı şüphecilik, tutku ve hayal gücüyle ele alan kadın hareketini destansı bir dille anlattığı için.

2008

J. M. G. Le Clézio

Mevcut medeniyet altında ve ötesinde insanlığın kaşifi, duygusal coşkunun ve şiirsel maceranın, yeni ayrılıkların yazarlığıyla.

2009

Herta Müller

Şiirin yoğunluğu ve nesirin samimiyeti ile, yoksulların dünyasını tasviriyle.

2010

Mario Vargas Llosa

Kişisel direniş, başkaldırı ve yenilginin keskin resmini ve güç yapılarının şemasını çizdiği için.

2011

Tomas Tranströmer

Yoğun, şeffaf tasvirleriyle gerçekliğe taze bir giriş sunduğu için.

2012

Mo Yan

Sanrısal gerçekçilikle halk hikayelerini, tarihi ve şimdiyi kaynaştırmadaki ustalığı için.

2013

Alice Munro

Çağdaş kısa öykü ustasına.

2014

Patrick Modiano

En anlaşılmaz insan kaderlerini uyandırdığı ve işgalin yaşam dünyasını ortaya çıkardığı hafıza sanatı için.

2015

Svetlana Aleksiyeviç

Çok sesli yazıları, zamanımızdaki acı ve yürekliliğin bir eser.

2016

Bob Dylan

Amerikan müzik geleneğinde yeni bir şiirsel ifade yarattığı için.

2017

Kazuo Ishiguro

Büyük duygusal güce sahip romanlarında dünya ile hayali algı arasındaki uçurumu ortaya çıkardığı için.

2018

Olga Tokarczuk

Ansiklopedik tutkuyla sınırların bir yaşam biçimi olarak aşılmasını temsil eden bir anlatı hayal gücü için.

2019

Peter Handke

2020

Louise Glück

Sade güzelliği ile bireysel varoluşu evrensel kılan kusursuz şiirsel sesi için.

2021

Abdulrazak Gurnah

Kültürler ve kıtalar arasındaki uçurumda sömürgeciliğin etkilerine ve mültecinin kaderine uzlaşmaz ve merhametli bir şekilde nüfuz etmesi nedeniyle.

2022

Annie Ernaux

Kişisel hafızanın köklerini, yabancılaşmalarını ve kolektif kısıtlamalarını ortaya çıkarmaktaki cesareti ve klinik keskinliği için.

2023

Jon Fosse

Söylenemeyeni dile getiren yenilikçi oyunları ve düzyazıları için.

2024

Han Kang

Tarihsel travmalarla yüzleşen ve insan yaşamının kırılganlığını ortaya koyan yoğun şiirsel düzyazıları için.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir