Olağanüstü İnsanların Hayatı

Rusyanın en büyük yayıncısı kabul edilen, aynı zamanda da bir eğitimci olan Florenty Fedorovich Pavlenkov (1839-1900), Mayıs 1890 yılında Жизнь замечательных людей (Olağanüstü İnsanların Hayatı) başlığıyla biyografik eserler yayımlamaya başlar.

Gençliğinde okuduğu Mestrius Plutarchus (MS 46 – 120?)‘un bizde ‘Paralel Hayatlar’ başlığıyla yayımlanan karşılaştırmalı biyografilerin Fransızca çevirisi olan ‘Vie des Hommes illustres [Ünlü İnsanların Hayatları]’ serisinden esinlenerek adını verdiği bu dizi, zamanla başlığın ilk harflerinden oluşan ‘ЖЗЛ’ kısaltmasıyla anılır.

OlaganustuInsanlarinHayatiSerisi3 — **ЖЗЛ** (Жизнь замечательных людей)⁽²⁾

1890 yılında yayımlanan Bykov Alexander Alekseevich‘in Cizvit tarikatının kurucusu Katolik Aziz Ignatius de Loyola’yı anlattığı Игнатий Лойола. Его жизнь и общественная деятельность (Ignatius Loyola. Hayatı ve Sosyal Faaliyetleri) dizinin ilk kitabı olur.

IgnatiusLoyolaHayativeSosyalAktiviteleri1 — ***Игнатий Лойола. Его жизнь и общественная деятельность***, 1890⁽³⁾

Tamamen gönüllü yazarların desteğiyle 1900 yılına kadar iki yüz civarı bilim adamı, filozof, aziz, müzisyen, askeri lider, gezgin, mucit, şair, yazar gibi seçkin insanların hayatlarına yer verilen bu dizi, Avrupa’nın ilk evrensel biyografik koleksiyonu kabul edilir.

Pavlenkov ölünce 1900-1924 yılları arasında yeni yayınlar çıkarılmaz, daha çok yeniden baskılar yapılarak bu çaba sürdürülmeye çalışılır. 1917 yılına kadar Pavlenkov’un yayınevinden devam ettirilen dizi, sonrasında birçok kişi ve kurum tarafından sürdürülmeye çalışılsa da aynı heyecan yakalanamaz.

Pavlenkov’un çabalarını çok önemseyen Maxim Gorki (1868-1936), 1916 yılında kendi yayınevi Parus’ta diziyi devam ettirmek ister ancak, devrim koşullarında çok başarılı olamaz. 1930 yılında Журнально-газетного объединения (Жургаза) [Gazete-Dergi Derneği (Zhurgaz)]‘nın desteğiyle bir kez daha girişimde bulunur ve biyografi yazma konusundaki uzmanları bir araya getirir. Uzun uğraşlar sonunda Alexander Iosifovich Deich (1893-1972)’in ünlü alman şairi Christian Johann Heinrich Heine (1797-1856)’nin yaşamı anlattığı Генрих Гейне (Heinrich Heine) ile Ocak 1933’de diziyi yeniden başlatır.

HeinrichHeine1 — **Генрих Гейне**, 1933⁽⁴⁾

ЖЗЛ, 1943 yılında ‘Великие люди русского народа [Rus Halkının Büyük İnsanları]’, 1944-1945 yılları arasında ‘Великие русские люди [Büyük Rus Halkı]’, 1945 yılından sonra da ilk yayımlandığı adıyla ‘Жизнь замечательных людей (Olağanüstü İnsanların Hayatı)’ başlığıyla yayımlanmaya başlar ve günümüze kadar da bu başlık altında sürdürülür.

Dizide yer alan eserler için:

1890-1924 arasında yayımlanan eserler⁽⁵⁾
1933-2020 yılları arasında yayımlanan eserler⁽⁶⁾

* * *

İlk kez Puşkin okumaları yaparken karşılaştığım ‘Olağanüstü İnsanların Hayatı’ dizisi çok ilgimi çekti. Sonrasında Jules Verne, Victor Hugo başta olmak üzere birçok kişinin yaşamını önce bu seriden okudum.

Bu diziden çıkmış bir kaç kitabı kendi yerinden almak için Sümer-2 Caddesi’nde bulunan Etkin Yayınevi‘ne uğradım. Hem istediğim kitapları aldım hem de konusunda oldukça donanımlı, söyleyecek çok şeyi olan yayınevinin sahibi Kesim Danışman ağabeyle Olağanüstü İnsanların Hayatı dizisi, kitaplar, yayımcılık üzerine çok keyifli bir sohbet etme fırsatı da yakalamış oldum. O ana kadar yayımlanmış olanlarla, ileride yayımlanmak üzere çevrilmeyi bekleyenleri görmek beni heyecanlandırdı. Umarım çalışmaları sekteye uğramaz da oldukça kıymetli biyografileri okumaya devam ederiz.

‘Olağanüstü İnsanların Hayatı’ serisinden çeviriler yapan bir başka yayınevi de Dorlion Yayınları. Daniel Defoe, Hayatı ve Edebi Eserleri‘ni bu seriden okudum ancak, Etkin Yayınevi’ndeki çeviri kalitesini bulamadım maalesef.

‘Olağanüstü İnsanların Hayatı’ dizisinin Avrupa’nın ilk evrensel biyografi serisi kabul edilmesinden öte dizinin yayımlanmasındaki uzun soluklu ve tutarlı oluş etkiledi beni biraz da. Yaşanan onca köklü değişim ve dönüşüme rağmen bu biyografileri yayımlamaktan hiç vazgeçmemişler, insanlık tarihine iz bırakanları Rus halkına tanıtmaya ısrarla devam etmişler.

Böylesine önemli bir diziye dair ne yazık ki Türkçe herhangi bir kaynak yok. Tamamen çeviri uygulamaları aracılığıyla Rusça siteleri tarayarak oluşturduğum bu çalışma, devasa bir hazineyi, dilimize kazandırılmayı bekleyen binlerce biyografik eseri işaret ediyor.

Hazırlayan: Birol Kutkan, 07.05.2021 / Son Güncelleme: 06.07.2024

Olağanüstü İnsanların Hayatı

Kaynaklar:

Bir yanıt yazın Yanıtı iptal et