Gazetelik

Günlük yayımlanan ulusal gazete.

Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen ilk gazete Yeni Gün‘ü yayımlayan Yunus Nadi, yanına Nebizâde Hamdi ve Mehmet Zekeriya Sertel’i de alarak 7 Mayıs 1924 tarihinde isim babası Atatürk olan Cumhuriyet‘i kurar. İlk sayısında Yunus Nadi’nin sunuş yazısı ve Mustafa Kemal ile yaptığı röportaj yer alır.

Gazetenin başyazarlığını ölümüne kadar (1945) Yunus Nadi, ardından bu görevi yine ölümüne kadar (1991) oğlu Nadir Nadi Abalıoğlu yürütür.

İlk yazarları arasında Ziya Gökalp, Aka Gündüz, Hasan Bedreddin, Reşat Ekrem Koçu, Ahmet Rasim, Peyami Safa, Ahmet Refik, İsmail Habip, Abidin Daver, Cenap Şahabettin, Vedat Nedim Tör, Halit Ziya, Cevat Fehmi Başkut, Mümtaz Faik, Fuad Köprülü, Halit Fahri vardır.

1925-1952 yılları arasında Le Republique adıyla gazetenin Fransızca baskısı çıkarılır.

1928’den sonra ilk sayfada Ramiz karikatürü yer alır. İkinci sayfa bilim adamlarının yazılarına ayrılır ve bu gelenek sürdürülür.

İlk kez 29 Ekim 1934’te on günlüğüne kapatılır.

1935’te gazete yanında kitap da yayımlanır.

Kuruluşundan itibaren Cumhuriyet Halk Partisi’ni destekleyen gazete, savaş sırasında bulunması zor olan gazete baskı kağıdını Almanya’dan daha ucuza temin edebildiği için, II. Dünya Savaşı’nda Almanya’yı destekleyen yazılar yazar. 1940’ta yayımlanan bir makaleden dolayı, yurt dışından yardım alıyor ve millî çıkarları desteklemiyor suçlamasıyla üç ay boyunca kapatılır.

1946-1954 arasında Demokrat Parti’yi destekleyen gazete, 1954’ten sonra DP iktidarına karşı sert bir muhalefet yürütür.

27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonra Millî Demokratik Devrim çizgisinde devam eden gazete asker-sivil aydın kesimin ilerici görüşlerini dile getiren etkili bir yayın organı haline gelir. Öğrenci hareketleri ve devrimler çağında gidişe göre kabuk değiştiren gazete başka basında yer almayan TİP haberlerine yer verir.

12 Mart 1971 döneminde bir ara yönetimin el değiştirmesi sonucu tutucu bir gazete görünümü alsa da 1973’te yeniden eski çizgisine döner.

1975’te toparlanmışken bu defa Milliyetçi Cephe’nin kışkırttığı ülkücüler ve gazeteyi boykot ettiren Dev-Yol’un muhalefetiyle karşılaşır, tirajı çok aşağılara düşer. Dev-Yol daha sert çizgide Demokrat‘ı çıkarır ve Cumhuriyet‘in bir kısım okurunu çeker.

12 Eylül darbesinde önce askerleri destekler, 1982 sonlarına doğru da eleştiriye başlar.

1991’de Nadir Nadi’nin ölmesinden sonra yaşanan ekonomik sıkıntılar ve Yayın Kurulu içinde anlaşmazlıklar gazetenin dağılmasına neden olur. Yayın Yönetmeni Hasan Cemal’in politikasını beğenmeyen, gazetenin sermaye çevrelerine yaklaştığını ileri süren İlhan Selçuk, Uğur Mumcu, Cüneyt Arcayürek, Ali Sirmen, Ergun Balcı, Oktay Akbal, Melih Cevdet Anday’ın da aralarında bulunduğu 80 kişi gazeteden ayrılır. Olayı protesto eden okurların gazete almayı bırakması üzerine günlük satış ortalaması 120 binlerden 50 binlere düşünce Hasan Cemal ve Okay Gönensin gazeteden ayrılırlar. Bir süre sonra ayrılanların bir bölümü geri döner, 1992’de yeni bir Yayın Kurulu oluşturulur ve İlhan Selçuk ölümüne kadar sürdüreceği başyazarlık görevine başlar.

2008-2009 yıllarında Ergenekon örgütü soruşturması kapsamında gazetenin demirbaşlarına el konulur, yazarların bir kısmı gözaltına alınır.

2016’da “FETÖ ve PKK terör örgütlerine üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek” iddiasıyla Cumhuriyet gazetesine operasyon başlatılır, bir çok yönetici, yazar, muhabir ve editörler gözaltına alınır, 18 ay süren dava sonunda 15 kişiye hapis cezası verilir.

Cumhuriyet yazarlarına yönelen suikast saldırıları sonucu 7 yazar öldürülür, 1 yazar da felç olur:

• İstanbul Üniversitesi Anayasa Kürsüsü Doçenti ve yazar Server Tanilli, 7 Nisan 1978 günü evine giderken uğradığı silahlı saldırı sonucu felç olur.
• İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyoloji Enstitüsü Başkanı ve yazar Prof. Cavit Orhan Tütengil, 7 Aralık 1979 tarihinde Levent’te bulunan bir İETT durağında, silahlı dört kişi tarafından öldürülür.
• Tütengil’in cenazesinde çıkan olaylarda yaralanan TRT yapımcısı ve yazar Ümit Kaftancıoğlu, 11 Nisan 1980 günü Mecidiyeköy’de iki kişinin silahlı saldırısına uğrayarak öldürülür.
• Atatürkçü Düşünce Derneği Başkanı ve yazar Muammer Aksoy, 31 Ocak 1990 günü Ankara’daki evine giderken öldürülür.
• Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi eski öğretim üyesi ve Sosyaldemokrat Halkçı Parti Parti Meclisi Üyesi Bahriye Üçok, 6 Ekim 1990 tarihinde evine gönderilen bir kargo paketinin patlamasıyla öldürülür.
• Gazeteci ve yazar Uğur Mumcu, 24 Ocak 1993 tarihinde Ankara’daki evinin önünde park ettiği otomobiline binerken patlayan bomba sonucu öldürülür.
• Sinemacı ve yazar Onat Kutlar, 30 Aralık 1994’te The Marmara Oteli’nin pastanesinde meydana gelen patlama sonucu ağır yaralanır, olaydan 12 gün sonra yaşamını yitirir.
• Atatürkçü Düşünce Derneği Genel Başkan Yardımcısı, eski Kültür Bakanı ve Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Ahmet Taner Kışlalı, 21 Ekim 1999 günü Ankara’daki evinin önünde uğradığı bombalı saldırı sonucu öldürülür.

Gazetenin okurları zaman içerisinde Okuyucuları tarafından Türkiye’nin tanınmış Atatürkçü dernekleri arasında yer alan CUMOK (Cumhuriyet Okurları) adında bir sivil toplum hareketi başlatırlar.

Belirli günlerde gazete ile birlikte verilen Kitap, Pazar Dergi, Bilim Teknoloji, Tarım Hayvancılık, Strateji eklerden yalnızca Kitap halen devam ettirilmektedir.

Gazetenin resmi sitesi: Cumhuriyet

Kaynaklar:

1. Vikipedi “Cumhuriyet (gazete)”