Daniel Defoe, Hayatı ve Edebi Çalışmaları

Künye

Kitabın Adı: Daniel Defoe, Hayatı ve Edebi Çalışmaları
Türü: Biyografi
Yazar: Andrey Vasiliyeviç Kamenskiy
Çeviri: Uğur Gezen
Yayınevi: Dorlion Yayınları (İnsancıl Sahaf)
Baskı: 1. Baskı – Ocak 2021, Ankara
Sayfa Sayısı: 80
Kapak – Kağıt: Karton Kapak – Kitap Kâğıdı
Ebat: 13,5 x 21
ISBN: 978-625-407-204-8

Kapak Yazısı

“Daniel Defoe, (1660 [?] –24 Nisan 1731), İngiliz yazar ve gazeteci.

1660 yılında Londra’da doğdu. Çeşitli güçlükler ve tehlikelerle dolu bir yaşam geçirdi. 1685’te İngiltere kralı II. James’e karşı başlatılan ayaklanmaya katıldı. Yaşamının çeşitli dönemlerinde tüccarlık, fabrikatörlük, devlet memurluğu ve hatta casusluk yaptı. 40 yaşında gazetecilikte karar kıldı, bundan birkaç yıl sonra da roman yazmaya başladı. En çok ilgi gören romanı ‘Robinson Crusoe’ 1719 yılında yayımlanmış, 1 yılda 4 baskı çıkarılmıştır. Yayımladığı siyasal dergi kitapçıklarındaki sert tutumu yüzünden birçok kez hapse girdi. 1731 yılında doğduğu yerde, Londra’da öldü. Hayatı boyunca siyaset hayatına büyük ilgi duymuştur.

Daniel Defoe’nin aile kökenleri Romanya’ya dayanmaktadır, Romanya’dan göçen ailesinin Osmanlı geleneklerini ona da öğrettiği bazı kaynaklarda geçmektedir. Yine İngiltere’de İngiliz kültürünü yeren mektuplarını Osmanlı Devlet adamlarına bilgi ve öneri amacıyla gönderdiği bilinmektedir. Bunun dışında Aytunç Altındal gibi yazarlar Osmanlı için casusluk yaptığının açık olduğunu söylerler.”

Daniel Defoe, Hayatı ve Edebi Çalışmaları

Birol Kutkan, 01.10.2023, Köyceğiz

Biyografi okumayı öteden beri sevmişimdir. Bu heves, kendime oturttuğum okuma disiplinim gereği önce o kitapların ortaya çıkarılma maceralarını, dolayısıyla da yazarını tanımayı istemekle daha da bir derinlik kazandı. Yazarını tanıdığım her kitap, okumalar esnasında benimle konuşmaya başladılar. Onların hangi koşullarda tasarlandığını, doğum sancılarını, kendilerini kabul ettirme mücadelelerini, sonrasında olanları bilince adeta bir tanış tadında oldu paylaşılan zamanlar. Okumuyor da yaşıyormuşsun gibi gelmeye başladı anlatılanlar.

Böylesi bir disiplinle okumalar yaparken son dönemdeki okumalarımda biri var ki, onu tanıma zorunluluğu diğerlerinin önüne geçti. Şöyle ki, kimi tanımaya çalışmışsam, neredeyse hepsinin çocukluğunda iz bırakan bir kahraman var: Robinson Crusoe…

Aleksandr Puşkin, Victor Hugo‘da geçen bu isim, son kez de Jules Verne‘i okurken çıktı karşıma. Robinson Crusoe hepsinin çocukluk kahramanı olmuş. Jules Verne’in daha çocuk yaşta bir gemiyle denizlere açılmasında -hoş sonradan yakalanıp ailesine teslim edilmiş olsa da- bu ıssız adayı bulma heyecanı yatıyordu. Sonraki eserlerinin bazılarında sürekli yolların ıssız bir yerlere çıkması da bundan olsa gerek.

Anlaşılan oydu ki, Cruseo’yu tanımadan o büyük ustaların çocukluklarını anlamak, ilerleyen zamanlarda da eserlerindeki ruhu yakalayabilmek pek mümkün olmayacaktı. Bu yüzden bütün okumaları bir kenara koyarak Cruseo’yu tanımaya onun öncesinde de Daniel Defoe’yu okumaya karar verdim.

İngiliz Edebiyatının kurucusu kabul edilen, macera romancılığının öncüsü denilen ve neredeyse pek çok klasik eserin mayasında bulunan, kendinden sonra gelenlerin büyük çoğunluğunu etkileyen ve bütün önemli eserleri dilimize kazandırılan Daniel Defoe hakkında, biyografik anlamda dilimizde maalesef bir tek kitap var: Daniel Defoe, Hayatı ve Edebi Çalışmaları (Andrey Vasiliyeviç Kamenskiy, Dorlion Yayınları, 2021).


Rusya’nın en büyük yayıncısı kabul edilen Florenty Fedorovich Pavlenkov (1839-1900), kendi matbaasında Mayıs 1890’da ‘Жизнь замечательных людей [Olağanüstü İnsanların Hayatı]’ başlığıyla biyografik eserler yayımlamaya başladı. Tamamen gönüllü yazarların desteğiyle 1900 yılına kadar iki yüz civarı bilim adamı, filozof, aziz, müzisyen, askeri lider, gezgin, mucit, şair, yazar gibi seçkin insanların hayatlarının yer aldığı bu dizi, Avrupa’nın ilk evrensel biyografik koleksiyonu kabul edilmektedir.

İlk kez 1892 yılında St. Petersburg’da yayımlananan Даниель Дефо. Его жизнь и литературная деятельность (Daniel Defoe, Hayatı ve Edebi Çalışmaları) da Andrey Vasiliyeviç Kamenskiy’in bu diziye kattığı yedi biyografik eserden biri.


Kitabı epeyce bir aramış bulamayınca da Karanfil Sokak’ta (Ankara) bulunan Dost Kitabevi‘ne özellikle getirtmiş, kitabevinin araması üzerine 20 Nisan 2021 tarihinde gidip 15,00 TL karşılığında almıştım. Daha önceden kitabı inceleme fırsatı bulabilmiş olsaydım almazdım zira, kitap özensiz bir çeviriye sahip ve redaksiyon yapılmadan alelacele yayımlanmış gibi duruyor.

Lib.ru (Maxim Moshkov Kütüphanesi) kayıtlarında kitabın orijinal hali mevcut, üstelik neredeyse serinin bütün kitapları da tam metin haliyle yer alıyor. Bir çeviri yardımıyla buradaki metni çevirdiğimde -emeğe saygısızlık yapmak istemem ancak okur sorumluluğu gereği söylemek durumundayım- neredeyse kitabın aynısına yakın bir metinle karşılaştım. Okumalar esnasında yeri geldikçe bu hatalardan bahsedeceğim.


İç kapakta, kitabın orijinalinde yer alan ve Gedan’ın Leipzig’de yaptığı Daniel Defoe’nun portresine yer verilmiş.

“Olağanüstü İnsanların Hayatı” -burada "Büyük İnsanların Yaşamı" olarak geçiyor- hakkında kısa bir notla başlıyor kitap.(s.5) Bahsettiğim hatalar daha burada başlıyor, bu da çevirinin güvenilirliğini daha ilk sayfalarda şüpheye uğratıyor.

Cümlenin sonunda bulunan ve “Olağanüstü İnsanların Hayatı” dizisinin yayımlandığı yıllar olduğu fikri uyandıran “(1839-1900)” ifadesi, Pavlenkov’un doğum ve ölüm tarihleri olduğundan F.F. Pavlenkov adının yanında yer alması bu karışıklığı giderecektir. Bir diğer hata da dipnotta yer alan “Florenty Fedoroviç Pavlenkov: 1857-1913 yılları arasında yaşamış Rus yayımcı” cümlesi. Zira, Pavlenkov 1839-1900 yıları arasında yaşamıştır.

Aşağıdaki bir kaç örnekte de görüleceği üzere, çevirideki hatalar güvenilirlik sorunun dıpşında okumayı da zorlaştırıyor:

  • “…din adamları tarafından topluluğuyla temsil edilen…” (s.17)
  • “…ticari işlere bakabilmesi bir yere yerleştirdi.” (s. 26)
  • “…katılmaya mahkum olduğu…büyük mücadelenin…” (s. 27)
  • “…muhaliflerin en çok acı çekeceği tehlike tarafından tehdit ediliyordu;” (s. 28)
  • “…ancak mutlu bir tesadüfle nihayet yenilip…esir alınır.” (s. 28)
  • “…tahtının basamaklarından inmek ve yabancı bir ülkeye sığınmak zorunda kaldı.” (s. 31)

Kitapta çevirmen Uğur Gezen hakkında kısa bir bilgiye de yer verilmiş. 1998 Eskişehir doğumlu olan Gezen, Rusya Piyatigorsk Devlet Üniversitesi’nde bir yıl eğitim almış. Bu kitap basıldığı dönemde Anadolu Üniversitesi Rus Dili ve Edebiyatı bölümündeki eğitimine devam ediyormuş. (s.7)


Kamenskiy, üç sayfalık “Önsöz”ünde, İngiliz tarihinde aydınların yaşadığı dönemi ve bu dönemde muhaliflere yapılan zulümleri, kendi ulusunun bile çok fazla bilmediği ancak her şeye rağmen inandıklarını söylemekten geri durmayan Daniel Defoe’yu, Robinson Crusoe‘nun önemini ve bu büyük yazarı yazabilmek için yararlandığı kaynakları aktarmış. Buna göre:

Daniel Defoe, yönetimi eleştirenlerin idam edildiği, ellerinin, dillerinin kesildiği, en hafif haliyle hapis ve para cezalarına çarptırıldığı bir dönemde yaşadı. Kendi de düşüncelerinden dolayı oldukça sıkıntılar yaşadı ancak, inandıklarını söylemekten geri durmadı, ömrü boyunca kalemini bir silah gibi kullandı.

Herkesin daha çok Robinson Crusoe eseriyle tanıdığı ve macera romanları yazarı olarak bildiği Defoe, bu kimliğinin yanında dönemin en önemli politik yazar ve eylemcilerinden biridir de.

Hakkında çok bilgi bulunmayan Defoe ile ilgili en önemli biyografik kaynak, William Lee’nin 1869 yılında yazdığı Defoe’nin son on beş yılını ve yayımladığı makalelerini kapsayan üç ciltlik Daniel Defoe, his Life, and Recently Discovered Writings, Extending From 1716-1729 [Daniel Defoe, Yaşamı ve Yakın Zamanda Keşfedilen 1716-1729 Arası Yazıları] eseridir. (Cilt-1, Cilt-2, Cilt-3)

Ayrıca Defoe’nin yaşadığı dönemi gerçekçi kavrayabilmek adına, Bernhard Egidius Konrad ten Brink‘in History of English Literature [İngiliz Edebiyat Tarihi], Sir Leslie Stephen‘in Dictionary of National Biography [Ulusal Biyografi Sözlüğü], John Richard Green‘in History of the English People [İngiliz Halkının Tarihi] ve Thomas Babington Macaulay‘un The State of England from the Accession of James II (II. James’in Tahta Çıkışından İtibaren İngiltere Tarihi) eserlerinden yararlanmış.


Kamenskiy, Defoe’nun yaşamını altı bölümde ele almış:

1-Çocukluk ve Okul Yılları (1661-1680): Daniel Defoe’nun doğum bilgisi ve ailesinin kökleri ile başlasa da daha çok İngiliz tarihinin “ahlaksızlıklar dönemi” olarak adlandırılan II. Charles dönemi, bu dönemde yaşanan krallıklarla dini yapılar arasındaki mücadele, Püritenlerin ayaklanmaları anlatılmaktadır. Defoe’nun çocukluğu, İngiltere’nin bu çalkantılı döneminde geçmiştir. (s.15-24)

2-Ergenlik Dönemi ve Edebi Çalışmalarına Başlaması (1680-1688): Defoe’nun ticaret yaşamı, özgürlüklerin kısıtlanmasına ve kraliyet uygulamalarına karşı halkın tepkileri, isyanlar ve sonuçları anlatılmaktadır.(s.25-32)

3-Politik Faaliyetleri (1689-1702): Defoe’nun yaşadığı ticari krizler ve iflası yanısıra onun İngiltere yaşamına kattığı projeleri anlatılmaktadır.(s.33-44)

4-Takip (1702-1714): İngiltere’nin yeniden hoşgörüsüzlük süreci, Defoe’nın yaşadığı zulümler, uğradığı haksızlıklar, İngiltere-İskoçya birleşmesi için yaptıkları, çıkardığı gazete ve dergiler, her şeye rağmen içinde ulusu için dertlendiği yayınları anlatılmaktadır.(s.45-58)

5-“Robinson Crusoe” ve Realist Romanı: Defoe’nun başta Robinson Crusoe olmak üzere önemli edebi çalışmalarına yer verilmiştir.(s.59-70)

6-Son Yılları (1713-1731) Bu bölümde Defoe’nun yaşadığı sıkıntılar, son dönemlerde kaleme aldığı yayınlar ve ölümü anlatılmaktadır.(s.71-80)


Daha önce de belirttiğim gibi çevirisinden dolayı çoğunlukla da bu kitabın Rusça versiyonuna, zaman zaman da diğer kaynaklardan Daniel Defoe’nun yaşamına bakmak durumunda kaldım. Seksen sayfalık bir eser olmasına rağmen okumakta çok zorlandım, sonlarına doğru vazgeçmeyi dahi düşündüm. Ancak, konusunda tek esere olması nedeniyle okunması zorunluluktu benim için, pas geçme şansım yoktu.

Çeviri hatalarından az da olsa örnekler vermiş olmam başkaca hatalar olmadığı anlamına gelmiyor, aksine bu çevirilerden bahsetmeye kalkmak başlı başına bir yazı kaleme almak olacaktı, bu yüzden takılmamaya çalıştım.

İngiltere’nin edebiyat ve siyaset sahnesinde bu denli önemli bir yeri olan, bir çok dünya klasiğinin ruhunda dolaşan Robinson Crusoe’nun yaratcısı Defoe’nun yaşamının bilinmesinde kesinlikle yarar var. Bunun için dilerim daha kapsamlı biyografik yayınlar dilimize kazandırılır, keyifle okuruz.



Kaynaklar:

  1. “Olağanüstü İnsanların Hayatı”
  2. Lib.ru (Maxim Moshkov Kütüphanesi) “Даниель Дефо. Его жизнь и литературная деятельность (Daniel Defoe. Hayatı ve Edebi Çalışmaları)”
  3. Kapadokya Meslek Yükseokulu “Batıya Yön Veren Metinler – 1685’te İngiltere”
  4. Ali İsra GÜNGÖR, Dinî Araştırmalar (Cilt: 7) “Hıristiyanlıkta Püriten Anlayış ve Etkileri”
  5. Wikipedia “Daniel Defoe”
  6. Wikipedia “Monmouth Rebellion”
  7. Britannica “Legion’s Memorial”
  8. Wikipedia “Pillory”
  9. Vikipedi “Muhteşem Devrim”
  10. Viral Believer “Mukaddes Kitaptaki Güçlü Nezaket Örnekleri”

– xx.xx.2023

Birol K., Köyceğiz

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir